Dojrzewanie to niełatwy czas w życiu człowieka. W dosyć krótkim okresie z dzieci stajemy się ludźmi dorosłymi pod względem zarówno fizycznym, jak i psychicznym. Pociąga to za sobą szereg trudności poznawczych, emocjonalnych, itd. Można powiedzieć, że to czas wewnętrznego chaosu, w którym trzeba być bardzo ostrożnym, by nie pobłądzić. Dlatego tak ważna jest rola dorosłych, którzy powinni przeprowadzić swoje dzieci i swoich podopiecznych przez ten okres bezpiecznie i mądrze.
Spis treści
Dojrzewanie w literaturze
Dojrzewanie może mieć wiele wymiarów i nie zawsze musi się ograniczać do czasu nastoletnich niepokojów i zmian. Każdy człowiek jest inny i dojrzewa w inny sposób, na co wpływ ma wiele czynników, jak na przykład środowisko, w którym się rozwija czy też czas, w którym przyszło mu żyć. Dojrzewanie może dotyczyć mnóstwa różnych kwestii, dojrzałość fizyczna nie jest bowiem zawsze tożsama z emocjonalną i odwrotnie. Literatura bardzo obficie wykorzystuje dojrzewanie jako motyw, ponieważ dzięki niemu jesteśmy w stanie dowiedzieć się bardzo wiele o sobie samych i o innych ludziach.
Motyw dojrzewania w Syzyfowych pracach Stefana Żeromskiego
Marcin Borowicz to główny bohater powieści Stefana Żeromskiego, pt. Syzyfowe prace. Czytelnik poznaje go, gdy ten jest kilkuletnim chłopcem wybierającym się dopiero do szkoły. Przechodzimy wraz z nim przez wyjazd do obcego miasta, rozłąkę z rodzicami i tęsknotę za nimi, wreszcie dostanie się do szkoły.Była to jednak szkoła zdominowana przez rusyfikatorów, którzy nie ustawali w wysiłkach, by wykorzenić wszelkie ślady polskości ze swoich podopiecznych.
Młody Borowicz, chłonny nie tylko na naukę, lecz także na poczucie akceptacji, zaczyna wierzyć w kłamliwą propagandę,a lata spędzone w szkole skutkują tym, że zaczyna się on czuć bardziej Rosjaninem niż Polakiem. W końcu jednak zbieg okoliczności sprawia, że polskość upomina się o chłopaka ze zdwojoną mocą. Borowicz wraz z grupką kolegów buntuje się przeciwko rusyfikacji i na własną rękę zaczyna szukać polskości nie tylko dookoła, lecz także w sobie samym.
Na przykładzie Borowicza można dostrzec, jak łatwo jest zbłądzić w młodym wieku, zwłaszcza, gdy pozostaje się oderwanym od rodziny. Niekiedy w młodych ludziach bierze górę potrzeba akceptacji, przynależności, podbudowania swojej wartości – by to osiągnąć podejmują niekiedy desperackie decyzje. Marcin nie miał wsparcia dorosłych, a otaczający go nauczyciele chcieli wyrządzić mu tożsamościową krzywdę. Na szczęście Marcin okazał się na tyle silny i inteligentny, by udaremnić te próby i wejść w dorosłość na własnych warunkach.
Motyw dojrzewania w Małym księciu Antoine’a de Saint-Exupery’ego
Sześcioletni zaledwie bohater powiastki filozoficznej autorstwa Antoine’e de Saint Exupery’ego zarządzał niewielką planetką, B-612. Pojawiła się na niej pyszna i egoistyczna Róża, która próbowała przekierować całą uwagę chłopca na siebie, wmawiając mu, że tak wygląda prawdziwa miłość. Książę jednak nie był tego pewny, dlatego zdecydował się wyruszyć w wielką kosmiczną podróż, by nabrać wiedzy i życiowego doświadczenia. Żeby po prostu dojrzeć.
Mały Książę odwiedził wiele planet, na których spotykał dorosłych ludzi, jednak byli oni bardzo skomplikowani, zakompleksieni oraz egoistyczni. Książę zobaczył, że dorosłość nie jest tożsama z dojrzałością ani z mądrością. Dopiero Lis napotkany na Ziemi był w stanie wytłumaczyć Księciu, że Róża go wykorzystuje, a prawdziwa szczera relacja powinna opierać się na wzajemności.
Mały Książę pod pewnym względem dojrzał, choć była to dojrzałość, której się nie spodziewał. Widać na jego przykładzie, że dojrzałość nie zawsze przychodzi jako coś przyjemnego – często jest gorzka i trudna do przyjęcia, lecz w konsekwencji jest dobra, ponieważ uczy nas wielu rzeczy i przygotowuje na to, co jeszcze może nas spotkać w życiu.
Motyw dojrzewania w Królu Maciusiu Pierwszym Janusza Korczaka
W powieści Janusza Korczaka mamy do czynienia z sytuacją, w której kilkuletni chłopiec zostaje zmuszony do stanięcia na czele całego państwa. Król Maciuś bardzo stara się nadrobić edukacyjne braki, kieruje się szczerym sercem oraz wielką odwagą, ale finał powieści pokazuje, że cały pomysł nie był zbyt trafiony.
Nie da się aż tak przyspieszyć dojrzewania. Dziecko musi rozwijać się swoim torem, by dopiero w wieku dorosłym można było od niego wymagać pełni sprawności. Maciuś został poddany zbyt dużej presji jak na swój wiek i jak na stopień swojego rozwoju. Niektórzy dorośli nie radzą sobie z piastowaniem takich stanowisk, a co dopiero dziecko.
Powieść Janusza Korczaka pokazuje nam jak ważne jest odpowiednie przeprowadzenie dziecka przez proces dojrzałości. Wielu rzeczom w tym procesie po prostu trzeba dać dużo czasu.
Motyw dojrzewania w innych utworach
- Chłopcy z Placu Broni Ferenca Molnara – powieść o grupie młodych chłopców, którzy bawią się w armię, naśladując tym samym wzorce dorosłych. Pragną stać się dorośli jak najszybciej jednak ich postrzeganie dorosłości jest wypaczone, ponieważ ogranicza się wyłącznie do prowadzenia walki.
- Przedwiośnie Stefana Żeromskiego – Cezary Baryka dojrzewa w bardzo trudnych czasach. Przeżywa rewolucję w Baku, a później osierocony zmuszony jest to samodzielnego odkrywania ojczyzny swoich przodków – Polski, która odzyskała niepodległość.
- Kordian Juliusza Słowackiego – główny bohater dojrzewa na oczach czytelnika. Przeżywa kolejne rozczarowania emocjonalne, podróżuje, aż w końcu dochodzi do wniosku, że tylko podejmując własne działania jest się w stanie doprowadzić do zmian w świecie. To romantyczny model, w którym dojrzałość jest mocno związana z egzaltacją i emocjami.